Avram Noam Chomsky (1928 - ) được tạp chí The New York Times vào năm 1979 xướng danh là “người trí thức quan trọng nhất đang còn sống hiện nay” (“the most important intellectual alive today”). Ông được biết đến với nhiều tư cách trên các lĩnh vực hoạt động trí tuệ khác nhau như nhà ngôn ngữ học, nhà triết học, nhà khoa học nhận thức, nhà phê bình xã hội, và nhà hoạt động chính trị. Ông giữ chức Giáo sư Danh dự tại Học viện Công nghệ Massachusette (MIT) và Giáo sư tại Đại học Aziron, là tác giả của hàng trăm cuốn sách về các chủ đề ngôn ngữ học, chính trị, chiến tranh, truyền thông đại chúng.

Trong lĩnh vực ngôn ngữ học, Noam Chomsky được coi là “cha đẻ của ngôn ngữ học hiện đại”(“the farther of modern linguistics”), là người “chuyển đổi hệ hình” nghiên cứu từ Ngôn ngữ học Cấu trúc (structural linguistics) sang Ngôn ngữ học Tạo sinh (generative linguistics). Tất cả bắt đầu từ cuốn sách 113 trang, về bản chất là tập hợp những ghi chú bài giảng của Chomsky cho các sinh viên đại học tại MIT, được xuất bản năm 1957 với tựa đề Các Cấu trúc Cú pháp (Syntactic Structures) bởi nhà xuất bản Mouton ở Đức. Từ đó đến nay cuốn sách nhỏ này được tái bản, dịch và in lại với số lần thực ra người ta không quan tâm hơn là sức ảnh hưởng kinh khủng của nó. Cuốn sách nằm trong danh sách 100 cuốn sách gây ảnh hưởng nhất từng được viết, trong 100 cuốn sách phi-hư cấu bằng tiếng Anh hay nhất và gây ảnh hưởng nhất.

“Các cấu trúc cú pháp của Noam Chomsky là hòn tuyết lăn khởi động trận tuyết lở của “cuộc cách mạng tri nhận” hiện đại” (Lightfoot), thuật ngữ gọi tên các khoa học hiện đại thuộc tâm lí học, sinh lí học thần kinh, triết học về tâm trí, ngôn ngữ học, nhân chủng học, khoa học máy tính. Mặc dù tất nhiên không tránh khỏi có những tranh cãi về tư tưởng của Chomsky được thể hiện trong cuốn sách Các Cấu trúc Cú pháp và xuyên suốt chương trình nghiên cứu của ông, hiện nay trong nghiên cứu ngôn ngữ học trên gần như toàn bộ thế giới, hướng tiếp cận Chomskyan là chủ lưu, thống soái. Đừng bao giờ nói bạn là người học/nghiên cứu ngôn ngữ (và nhiều ngành khoa học nhân văn khác) mà không biết đến Chomsky!

Sau hơn 60 năm xuất hiện, lần đầu tiên chúng tôi thực hiện bản dịch tiếng Việt trọn vẹn công trình này của Chomsky với suy nghĩ “dù rất muộn còn hơn là không bao giờ”, và mong muốn đóng góp một phần nhỏ vào việc đưa nghiên cứu khoa học ở Việt Nam nói tiếng nói chung của thế giới.   

---

MỤC LỤC

Cuộc cách mạng Chomsky a
Giới thiệu của David W. Lightfoot i
Lời nói đầu 5
1. Dẫn nhập 11
2. Tính độc lập của ngữ pháp 13
3. Một lí thuyết ngôn ngữ học sơ đẳng 18
4. Cấu trúc ngữ đoạn 26
5. Các hạn chế của miêu tả cấu trúc ngữ đoạn 34
6. Về mục tiêu của lí thuyết ngôn ngữ 49
7. Một vài cải biến trong tiếng Anh 61
8. Sức mạnh giải thích của lí thuyết ngôn ngữ 85
9. Cú pháp và ngữ nghĩa học 92
10. Tổng kết 106
11. Phụ lục I: Kí hiệu và thuật ngữ 109
12. Phụ lục II: Các ví dụ về cấu trúc ngữ đoạn và các quy tắc cải biến của tiếng Anh 111
Thư mục 115