Gánh gánh… gồng gồng… (Xuân Phượng hồi ký)

“Mình bị hút hồn bởi bìa của cuốn sách này. Đây là một phần tác phẩm "Đường về" của họa sĩ Trương Đình Hào sáng tác năm 1991. Hình ảnh ấn tượng nhất: mẹ Phượng một mình gánh hai con nhỏ từ Phú Thọ về Hà Nội. Có thể nói, đây là một tác phẩm lạ. Ngoài chiếc bìa trích từ một bức họa, đây còn là hồi ký của một nữ trí thức được thực hiện ở tuổi 92. Cuộc đời của tác giả cũng vô cùng đặc biệt, mình chưa từng được nghe kể hay đọc thấy những số phận tương tự ở bất cứ đâu trên sách vở, báo đài. Có lẽ là có những con người như thế nhưng người trẻ như mình chưa được tiếp cận nhiều. Nói một cách ngắn gọn: Xuân Phượng - con người đứng giữa những lằn ranh.

Cuốn hồi ký thực sự để lại ấn tượng vô cùng mạnh mẽ đối với cá nhân mình. Lời tự sự nhẹ nhàng về những trải nghiệm phong phú, với nhiều lát cắt lịch sử, đã cho mình những điều sâu sắc rất dangd ngẫm nghĩ về cuộc đời. Cuốn sách này dễ đọc hơn mình tưởng và có lẽ là chiếc gạch nối, phù hợp cho mọi đối tượng độc giả, dù là người ở bên này hay bên kia chiến tuyến trong quá khứ, bên này hay bên kia thế giới ở hiện tại, và ở bên này hay bên kia "đòn gánh". Không có ai là người chiến thắng hay kẻ thua cuộc, không có ai là hoàn toàn hạnh phúc hay khổ đau.

Một trong những đoạn mình thích nhất, cũng phần nào nói lên giá trị nhân văn của tác phẩm: "Tối đó, trong địa đạo mịt mùng, Marceline vặn máy ghi âm. Trong bóng đêm vang lên tiếng trẻ em đọc bài, tiếng cười nói, tiếng bom nổ, một tiếng gà gáy. Ivens bảo: "Đoạn này không cần dịch ra tiếng Pháp. Bất kì một con người nào trên thế giới có chút lương tri đều sẽ hiể”. (Trịnh Thị Hiền Phương)